افغانستان: بحران سیاسی؛ ویروس کرونا و بازگشت توده ای مهاجران

مهدی نوری، یکی از مهاجران افغان در ایران بود که پس از مسدود شدن کارخانه سنگ بری که در آن کار می کرد، بیکار شده و مجبور گردید به افغانستان برگردد. دلیل بسته شدن کارگاه وی، گسترس ویروس کرونا در میان کارمندانش بود.

 وی هیچ درآمدی نداشت و دیگر نمی توانست هزینه های اقامتش در ایران را تامین کند، به این دلیل به جمع بیش از ۲۰۰ هزار مهاجری پیوست که راه بازگشت به وطن را پیش گرفتند. از هفته ها به این سو این تعداد مهاجر در حال عبور از مرزهای غربی افغانستان هستند.

به نقل از سید حسین عالمی بلخی، وزیر اموز مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان، تاکنون بیش از ۱۹۸۰۰۰ مهاجر افغان از ایران بازگشته اند که ۱۵۰۰۰۰ تن آنان در ماه مارچ و در پی نشر خبر گسترش کرونا در ایران عودت کرده اند. سازمان بین المللی مهاجرت یا "آی او ام" حداکثر عبور روزانه از مرزهای ایران با افغانستان را ۱۵۰۰۰ تن اعلام کرده است.

 ترس دیگر این مهاجران همانند مهدی این بود که بدون پول در ایران به ویروس کرونا مبتلا شوند؛ کشوری که در خاورمیانه به مرکز گسترش پاندمی تبدیل شده است. ده ها هزار تن در این کشور به این ویروس مبتلا شده اند و هزاران تن جان باخته اند. سطح مرگ و میر ناشی از کرونا در ایران بسیار بالاست.

نوری که اوایل ماه جاری در مرز ایران با هزاران مهاجر عودت کننده در صفی متراکم ایستاده بود تا معاینه صحی شود، به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت: «من زنان و کودکانی را در مرز دیدم و به این فکر کردم که اگر آنها مبتلا به این ویروس شوند، چه می شود.

مهاجران بازگشت کننده به شهرها و روستاهای سراسر افغانستان می روند و باعث گسترش سریعتر این ویروس کشنده می گردند؛ چراکه در ابتدای ابتلا به آن، بسیاری از ناقلان ویروس علایمی از خود نشان نمی دهند و تشخیص و شناسایی آنان ممکن نیست.

از مجموع ۳۶۷ مورد از مبتلایانی که در افغانستان تاکنون در نتیجه آزمایش کرونا مثبت ثبت شده اند، بیش از ۲۱۰ تن شان از ایران بازگشته اند. دست کم ۱۱ تن به شمول یک داکتر در نتیجه این بیماری در افغانستان جان باخته اند.

فیروزالدین فیروز، وزیر صحت عامه افغانستان به تازگی گفته که این ویروس به خاطر بازگشت مهاجران از کشورهای همسایه در افغانستان در سطح گسترده ای شیوع یافته است. افغانستان از سیستم صحی ضعیفی برخوردار است و نگرانی ها از افزایش شمار تلفات این اپدیمی در این کشور بیشتر گردیده است.

یک مقام افغان که نخواست نامش ذکر شود گفت نگرانی هایی وجود دارد که ایران بیش از یک میلیون مهاجر کارگر غیرقانونی را مجبور سازد در جریان پاندمی ویروس کرونا به افغانستان برگردند. این کشور مسیر رفتن به افغانستان را باز گذاشته، اما ورورد از افغانستان ممنوع است.

گشودن موقتی مرز پاکستان

مقام های وزارت خارجه پاکستان نیز از روز دوشنبه گذرگاه های مرزی تورخم و چمن با افغانستان را فقط برای بازگشت افغان ها برای چهار روز باز گذاشته است. این کشور به خاطر ویروس کرونا مرزهایش با افغانستان را در اوایل ماه اپریل مسدود کرد.

علاوه بر دارندگان ویزای قانونی، تاجران و مریضانی که برای تداوی به پاکستان رفته بودند، بیش از دو و نیم میلیون مهاجر افغان نیز در این کشور زندگی می کنند که با گسترش ویروس کرونا و وضع قیودات رفت و آمد به شدت با فقر روبرو گردیده اند. شمار زیادی از این مهاجران نیز تصمیم گرفته اند به کشورشان بازگردند و صدها خانواده از مرز عبور کرده اند.

حکومت افغانستان در مرز با پاکستان اردوگاهی مجهز با امکانات رفاهی و درمانی را برای قرنطینه کردن عودت کنندگان ساخته است؛ هرچند در ولایت های غربی که میزان بازگشت به مراتب بیشتر استف هیچ کمپی برای قرنطینه موقتی مهاجران وجود ندارد.

براساس سازمان جهانی مهاجرت "آی او ام" از آغاز ماه جنوری سال جاری تا اواسط مه مارچ فقط ۱۸۲۷ مهاجر بدون اسناد از پاکستان به افغانستان بازگشته اند.

عبدالحسیب، یکی از مهاجران افغان در ایالت خیبرپشتونخواه به خبرنگار دویچه وله اردو گفت: «از وقتی به خاطر ویروس کرونا قیودات وضع شده، هیچ کاری برای مان وجود ندارد. اولادهای ما گرسنه مانده اند و هیچ کسی به ما کمک نمی کند». او خودش را به خطر انداخته و هه روزه در چهارراهی شهر می نشیند تا کاری بیابد.

اما قیصرخان افریدی، سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد گفت که این سازمان با مقام های ایالتی برای رفع مشکلات مهاجران افغان کار می کنند. وی گفت در کمپ های مهاجران افغان امکانات بهداشتی از جمله مواد ضدعفونی کننده و شوینده کمک شده، کارمندان صحی با ۱۵ آمبولانس و مواد طبی نیز مجهز و موظف گردیده اند.

وضع بد مهاجران در هند

در هندوستان نیز حکومت مقررات سختگیرانه ای را بر رفت و آمد مردم وضع کرده است. طبعا مهاجران افغان نیز در این کشور شامل این قیودات هستند و به شدت متاثر شده اند.

ثریا اکبری، نماینده کمیته مهاجران در دهلی نو به دویچه وله دری گفت که بسیاری از مهاجران افغان که در هندوستان زندگی می کنند، کارگران روزمزد هستند و اگر در جریان قرنطینه خانگی به آنان کمک نشود، فاجعه ای انسانی رخ می دهد: «افغان ها اجازه کار دائمی ندارند و روزمزد هستند. آنها اگر یک روز کار نکنند، خرج و خوراک شان را تامین کرده نمی توانند.» کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور مهاجران نیز تاکنون اقدامی برای امدادرسانی به آنان نکرده است: «برخی خانواده های مهاجر با ما تماس گرفته و می گویند که در شبانه روز فقط یک وعده غذایی دارند». وی افزود کمیته آنان این مشکل را با سازمان های بین المللی و امدادرسان در میان گذاشته، اما تا حالا اقدامی نشده است.

ویروس در همه جا

برخی از مهاجران نیز که در کشورهایی مثل ایران زندگی و کار خوبی داشته اند، به خاطر ترس از شیوع ویروس کرونا و در امان ماندن از آن به کشورشان برگشته اند.

غلامرضا مرد میانسالی که از سال ها به این سو در ایران زندگی می کرد، با شنیدن خبر شیوع ویروس کرونا کار و بارش را متوقف کرد و با خانواده اش به کابل برگشتږ او به مهاجرنیوز گفت: «هنوز یک ماه هم از عودت ما نگذشته بود که خبر شدیم ویروس در ولایت های افغانستان و کابل نیز پیدا شده است. حالا راه بازگشت نداریم. هرجا می رویم ویروس پشت ما می آید». این مرد دیگر نمی خواهد مهاجرت کند؛ اما انتظار دارد حداقل کشورش امنیت داشته باشد: «حالا که این قهر خداوند بالای همه آمده، حداقل جنگ را بس کنند که مردم از یک طرف آرامش داشته باشند». او اصلا از ولسولی قره باغ ولایت غزنی است، اما نمی تواند به زادگاهش برگردد؛ چراکه آنجا بسیار ناامن است.

همزمان با آسیب پذیری شدید افغانستان از پاندمی ویروس کرونا، این کشور از سوی ایالات متحده امریکا تهدید به قطع کمک های میلیاردی بین المللی شده است. محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله پس از انتخابات جنجالی ادعای پیروزی کرده و به عنوان رئیس جمهور سوگند وفاداری یاد کرده اند. کمیسیون انتخابات که به تقلب متهم شده، غنی را برنده اعلام کرده است. جامعه جهانی به رهبری امریکا خواستار تشکیل «حکومت همه شمول» گردیده، اما دو جانب این بحران سیاسی آن را رد کرده اند.