در مورد مهاجرت و پناهندگی واژه های زیادی در آلمان وجود دارند که حتی کارشناسان هم در برخی موارد دچار اشتباه می‌شوند. دانستن مفهوم این واژه ها برای مهاجران، پناهجویان و پناهندگان لازمی پنداشته می‌شود . رسانه همکار ما (دویچه وله) در مورد این عبارات توضیح می‌دهد.
مهاجر کی است؟
مهاجر به کسی گفته می‌شود که به جای دیگری نقل مکان می‌کند، یا در درون کشور محل زندگی اش یا از مرزها فرا می‌رود.
معمولا به کسی مهاجر گفته می‌شود که وطن اش را به میل خودش ترک می‌کند، بدون این که آنجا خطری متوجه او باشد، تا به طور مثال شرایط زندگی اش را بهبود بخشد.
چه کسی آواره است؟
براساس قوانین آلمان، کسی آواره به شمار می آید که برخلاف مهاجران شرایطش با احکام کنوانسیون آوارگان ژنیو مطابقت دارد.
بر این اساس آواره کسی است که به خاطر نژاد، مذهب، ملیت، عقیده سیاسی و تعلق به یک گروه خاص در جامعه مجبور به ترک کشورش شده است.
در چند سال گذشته لغت «مهاجر اقلیمی» بر سر زبان ها افتاده است. از این واژه در مورد انسان هایی استفاده می‌شود که به خاطر تغییرات اقلیمی مجبور به ترک محل زندگی شان می‌شوند.
به طور مثال زمانی که محصولات زراعت یک دهقان به خاطر شرایط اقلیمی دیگر برای امرار معاش کافی نیست و او مجبور به ترک محل زندگی اش می‌شود. این نوع مهاجرت در کنوانسیون آوارگان ژنیو در نظر گرفته نشده است.
پناهجو کیست؟
به آن دسته از اشخاصی که در مورد تقاضای پناهندگی شان هنوز تصمیم گرفته نشده است، متقاضیان پناهندگی یا پناهجو گفته می‌شود. به گونه مثال در آلمان، اداره مهاجرت و پناهندگی فدرال است که در مورد تقاضای پناهندگی تصمیم می‌گیرد.
قضاوت در این باره که آیا یک متقاضی به عنوان پناهنده یا پناهنده به رسمیت شناخته می‌شود و یا درخواستش کاملا رد می‌شود، برعهده اداره مهاجرت فدرال آلمان است. پناهجویان باید تا زمان تصمیم گیری نهایی در این باره در کمپ ها زندگی کنند و به آن ها تا اطلاع ثانوی اجازه کار داده نمی‌شود.
پناهنده کیست؟
به کسانی که درخواست پناهندگی شان بر اساس قوانین مهاجرت آلمان و یا کنسوانسیون بین المللی ژنیو قبول می‌شود، پیش از به دست آوردن حفاظت از سوی کشور میزبان "پناهنده" گفته می‌شود. البته کسانی پناهنده هستند که به آنها بر اساس کنوانسیون حفاظت سیاسی، عقیدتی و یا اجتماعی داده شده باشد.
مهاجر چه کسی است؟
به همه اشخاصی که به دلایل مختلف به آلمان می آیند، صرف نظر از مدت اقامت و دلایل آمدن شان، مهاجر یا به زبان آلمانی (سو واندرر) گفته می شود. مهاجران به دلایل مختلف به آلمان می آیند، به طور مثال به دلایل شغلی، به عنوان آواره، برای تحصیل و یا برای آموختن یک حرفه.
در زبان آلمانی لغت دیگری هم وجود دارد که به معنای مهاجرت (اَین واندِرونگ) می‌باشد، اما زمانی به طور رسمی از این واژه استفاده می‌شود «که سفر و اقامت از همان اول و برای یک مدت زمان مشخص، برنامه ریزی شده و به طور قانونی انجام شود.»
این توضیحات در وب سایت رسمی حکومت آلمان فدرال آمده است. عبارات (سو واندرر» و «این واندرر» اغلب به عنوان مترادف به کار برده می‌شوند، در حالی که این گونه نیست.
به این خاطر بحث این که آیا آلمان یک کشور پذیرای مهاجران (سوواندررلند) و یا مهاجرپذیر (این واندَرَر لَند) می‌باشد، از اهمیت برخوردار است.
در آلمان چه کسی حق پناهندگی دارد؟
در قانون اساسی آلمان آمده است: «اشخاصی که مورد تعقیب سیاسی قرار گرفته اند، حق پناهندگی دارند». آن کسی مورد تعقیب سیاسی است که دولت اش او را به خاطر عقاید سیاسی اش آن قدر تحت فشار بگذارد که به کرامت انسانی اش لطمه بخورد.
اشخاصی که به خاطر وضعیت وخیم اقتصادی و فقر به آلمان می آیند، مستحق پناهندگی نیستند.
بعد از فروپاشی بلوک شرق و مهاجرت گسترده از کشورهای یوگسلاویای سابق در اوایل دهه ۹۰ قرن بیستم، حق پناهندگی در آلمان محدود شد: بر این اساس آن کسی مستحق پناهندگی سیاسی است که از یک کشور موسوم به مبداء امن نباشد.
منظور از کشور مبداء امن چیست؟
در یک کشور مبداء امن مردم مورد تعقیب سیاسی قرار نمی‌گیرند و آن جا مجازات های غیرانسانی و تحقیرآمیز وجود ندارد.
اما شهروندان کشورهای مبداء امن را نمی‌توان به همین سادگی از کشور اخراج کرد. به هر پناهجویی در آلمان باید از نظر حقوقی این فرصت داده شود که بتواند ثابت کند درکشورش مورد تعقیب سیاسی قرار دارد.
تقاضای پناهندگی اشخاصی که از کشورهای مبداء امن به آلمان آمده اند، معمولا رد می‌شود. البته موارد استثنائی هم وجود دارد. در سال ۲۰۱۷ در همین ارتباط بر سر اخراج پناهجویان به خصوص به افغانستان بحث و دعوا بالا گرفت.
در صورت رد تقاضای پناهندگی چه اتفاقی می افتد؟
اگر تقاضای پناهندگی فردی در آلمان رد شود و او به عنوان پناهنده به رسمیت شناخته نشود، باید آلمان را ترک کند. پناهجوی قبول نشده را خطر اخراج از کشور تهدید می‌کند؛ اما او می‌تواند علیه رد تقاضایش شکایت کند.
این دسته از پناهجویان تا زمان اخراج از کشور و در صورتی که خروج آن ها ممکن نباشد، مدرک «دولدونگ» دریافت می‌کنند که به معنای «تحمل» اقامت آن ها در آلمان است.
دلایلی که می‌تواند مانع خروج پناهجویان قبول نشده از کشور شود، بیماری، نبود اسناد (لازم) و یا وضعیت کشور مبداء است. این قانون شامل پناهجویان خوردسالی هم می‌شود که بدون یک همراه بزرگسال کشورشان را ترک کرده اند.
سهمیه بندی پناهجویان به چه معنا است؟
در پاراگراف ۲۳ قانون اقامت آلمان آمده است که همه پناهجویان که از یک کشور مشخص و یا جزو یک گروه مشخص هستند، اجازه اقامت دریافت می‌کنند.
به این ترتیب دولت به پناهجویانی که بر اساس سیستم سهمیه بندی به آلمان می آیند از همان آغاز اجازه اقامت می‌دهد.
آن ها مجبور نیستند که روند رسیدگی به تقاضای پناهندگی را پشت سر بگذارند، اما در مرحله اول اجازه انتخاب محل زندگی شان را ندارند.
این دسته از پناهجویان براساس سیستم موسوم به «کلید کونیگ شتاین» در ایالات آلمان فدرال تقسیم می‌شوند.
سهمیه بندی پناهجویان و انتقال آن ها به آلمان معمولا بر اساس حقوق بین الملل، به دلایل انسان دوستانه و یا «حفظ منافع سیاسی حکومت آلمان فدرال» انجام می‌شود. حکومت فدرال و یا ایالات می‌توانند در مورد چنین استثنائاتی تصمیم بگیرند.
به طور مثال پناهجویانی که می‌خواهند از این طریق وارد آلمان شوند، می‌توانند خود را به کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان یا قنسولگری های آلمان در خارج معرفی کنند و در صورت امکان به طور مستقیم اجازه اقامت دریافت می‌کنند تا بتوانند در آلمان بمانند و کار کنند.
منظور از معاهده دوبلین یا (دابلین) چیست؟
در آلمان راجع به همه تقاضاهای پناهندگی تصمیم گرفته نمی‌شود. بر اساس معاهده دوبلین فقط آن کشور اتحادیه اروپا مسئول رسیدگی به تقاضای پناهندگی است که پناهجو برای بار اول در این اتحادیه به آن جا وارد شده است.
در صورتی که معلوم باشد پناهجو بار اول وارد کدام کشور عضو اتحادیه اروپا شده و آن کشور امن باشد، پناهجویان معمولا بدون هیچ بررسی دیگری به آن جا فرستاده شده و می‌توانند در آن کشور تقاضای پناهندگی بدهند.
فریدل توبه/م.ا
منبع: دویچه وله