بسیاری از پناهجویان چند روز پس از دستگیری از سوی پولیس، زمانی که خود را در دادگاه می‌بینند، شوکه می‌شوند. مهاجر نیوز در یک درنک کوتاه اطلاعاتی را برای درک بهتر و چگونگی عملکرد قاضی آزادی و بازداشت (JLD) ارایه می‌کند. قاضی آزادی و بازداشت در فرانسه، مسوول تضمین عدم نقض حقوق افراد بازداشت شده‌است.
به همین لحاظ خارجی‌های بدون مدرک قانونی پس از دستگیری توسط پولیس مرزی فرانسه، در «مراکز انتظار برای رسیدگی (ZAPI)» قرار می‌گیرند و این قاضی با پناهجویان در پیوند به وضعیت‌شان صحبت می‌کند.
گفته می‌شود که در سراسر فرانسه، حدود صد مرکز انتظار برای رسیدگی (زی‌ای‌‌پی‌آی) وجود دارد که عمدتاً در مرزها و فرودگاه‌ها قرار دارند.
پناهجویانی که مدارک معتبر برای وارد شدن به فرانسه را ندارند، به محض پیاده شدن از قطار یا هواپیما و وارد شدن به قلمرو این کشور، دست‌گیر شده و حداکثر ۲۰ روز در این مراکز نگه‌داری می‌شوند تا وضعیت اداری شان روشن شود یا به کشور مبدا بازگردانده شوند.
دیدار با قاضی در چهار روز نخست
به اساس قانون فرانسه، پناهجو فرصت دارد حداکثر تا چهار روز باید با قاضی آزادی و بازداشت دیدار کند؛ الی این‌که به درخواست پولیس ماندن او در مرکز انتظار تمدید شود. قاضی صلاحیت دارد تا پس از بررسی در پیوند به آزادی یا بازداشت پناهجو تصمیم بگیرد.
این قاضی معمولاً چگونگی رسیدن و روند دستگیری پناهجو را بررسی می‌کند که سبب فرستادن به مرکز انتظار شده‌است.
زمانی که پولیس درخواست تمدید دورۀ انتظار را می‌کند، قاضی می‌تواند الی ۸ روز موافقت‌اش را اعلام کند. البته این درخواست دو مرتبه با چنین شرایط قابل تمدید است. اما پناهجویان نباید بیشتر از ۲۰ روز در این مراکز نگه‌داری شوند.
همچنان برای گذار از قاضی، پناهجو از از مرکز به دادگاه اداری فرستاده می‌شود و در مواردی هم دادگاهی در حاشیۀ مراکز انتظار وجود داد، مثل مرکز انتظار فرودگاه شاردی‌گول پاریس.
دیدار با قاضی اخراج را معطل نمی‌کند
لوره پالون، مدیر انجمن ملی کمک‌های مرزی برای خارجی‌ها (آنافه) که با پناهجویان نگه‌داری شده در مراکز انتظار در تماس مستقیم بوده، به مهاجر نیوز می‌گوید: «مردم در مراکز انتظار نمی‌دانند که چرا به دادگاه فرستاده می‌شوند؛ چون این روند موازی با اخراج است.»
با توجه به روند موجود، پناهجویانی در معرض خطر اخراج قرار می‌گیرند که پیش از دست‌یافتن به قاضی، یا درخواست پناهندگی نداده‌اند و یا هم روند پناهندگی‌شان در مرز رد شده‌است.
لوره پالون همچنان تاکید می‌کند که قاضی آزادی افراد مورد نظر از مرکز انتظار را اعلام می‌کند؛ اما ممکن است خارج شدن از مرکز برای «مدت مشخص» طول بکشد. چون دادستان برای تجدید نظرخواهی تا ۱۰ ساعت پس از تصمیم قاضی فرصت دارد. در صورت درخواست تجدید نظرخواهی، پناهجو تا زمانی که دادگاه تجدید نظرخواهی را رد نکند، الی ۴۸ ساعت در مرکز انتظار باقی می‌ماند.
گفتنی است که مراکز انتظار به لحاظ حقوقی خارج از قلمرو فرانسه در نظر گرفته می‌شود و به کسانی که قرار است از این مراکز خارج شوند ویزای ۸ روزۀ فرانسه صادر می‌شود. البته لوره پالون در این زمینه هشدار می‌دهد: «حضور این افراد پس از ۸ روز در فرانسه غیرقانونی است.»
در همین حال، پناهجویانی که مایل به درخواست پناهندگی در فرانسه هستند، باید ظرف ۸ روز با مراجعه به مراکز پذیرش (SPADA) روند درخواست پناهندگی را آغاز کنند. اما کسانی که نمی‌خواهند در فرانسه درخواست پناهندگی بدهند، باید در مدت معینه در یکی از فرماندهی‌ها درخواست اجازه اقامت بدهند.