په افغانستان کې د جموریت نظام له پر ځیدو وروسته ګڼ شمیر پخواني افغان سرتیري، اروپا ته د رسیدو په موخه قاچاقي سفرونه ته مخه وکړه. یو پخوانی افسر چې ۵ کاله يي د افغانستان په مختلفونو ولایتونو کې د حوزې آمر و، اوس له یو شمیر نورو افغان سرتیرو سره غواړي پولنډ ته واوړي خو په بیلاروس کې بند پاتې او ډیرې سختې شپې او ورځې سبا کوي. نوموړی نهه ځلې هڅه کړې ترڅو پولنډ ته واوړي خو د پولیسو لخوا بیرته ګرځول شوی.
په افغانستان کې د طالبانو له واکمنۍ وروسته، سلګونه افغان خبریالان او د رسنیو کارکوونکي په دې هیله پاکستان او ایران ته ولاړل تر څو له هغه ځایه د لودیځو هیوادونو ویزې ترلاسه کړي. یو شمیر دغه خبریالان یو ځل بیا په یوه اعتراضه غونډه کې ویلي چې د خبریالانو د ملاتړ بنسټونو او نړیوالې ټولنې لخوا هیر شوي او له نامعلوم برخلیک سره مخامخ دي. شاوخوا ۲۰۰ دغه خبریالان یوازې په پاکستان کې د خپلو ویزو په تمه دي.
په افغانستان کې د طالبانو له واکمنۍ وروسته د نورو افغانانو په څیر له ۲۰۰ څخه ډیر افغان خبریالان هم اړ شول تر څو پاکستان او ایران ته ولاړ شي او له هغه ځایه لویدیځو هیوادونو لپاره د ویزې غوښتنه وکړي. دغه خبریالان وايي چې له میاشتو انتظار وروسته په دغو دوو هیوادونو کې بې برخلیکه پراته دي او د ویزې او اقتصادي ستونزو سره لاس او ګریوان دي.
وروسته له هغه چې د طالبانو لخوا پر داخلي او نړیوالو موسسو د کار بندیز ولیږد، یو شمیر دغه موسسې چې له لسیزو راهیسې يي په افغانستان بې ځایه شویو او راستنیدونکو کډوالو ته بشري مرستې سولې،خپل فعالیتونه ودرول.د ملګرو ملتونو د کډوالو ادارې( یو ان اچ سي آر) ګواښ وکړ چې په بشري برخه کې د ښځو پر کار محدودیت ښايي ګڼ شمیر کورنۍ کډوالۍ ته اړ کړي.
۲۰۲۰ کال هم د نورو کلونو په څیر د کډوالو او پناه غوښتونکو لپاره له کړاوه ډک کال و. میلیونونه خلک له خپلو کورونو بې ځایه شول، ګڼ شمیر نور په سمندر کې ډوب شول او زرګونه تنه د کډوالۍ پر لار خپل ژوند له لاسره ورکړ. د دې ترڅنګ په دې برخه کې ځینې ښه خبرونو هم شتون درلود.
۲۵ کلن افغان ځوان شفیق ستانکزی چې اروپا ته پر لار د ترکیې پولیسو د ناوړه چلند له امله يي خپل ژوند له لاسره ورکړی و په ټولنیزو شبکو کې يي د افغانانو غصه راپارولې.
د پاکستان په بیلابیلو ښارونو کې په دې وروستیو کې پر افغان کډوالو د پولیسو د فشار له ډیریدو سره سم د یوې افغانې کورنۍ خپلوان وايي چې دوه اونۍ وړاندې یوه اوه کسیزه کورنۍ د پاکستان په کراچۍ ښار کې د پولیسو لخوا د اسنادو د نه درلودلو په تور نیول شوي چې دامهال له خپلو پنځو ماشومانو سره په زندان کې شپې سبا کوي.
د پاریس په سویل لویدیځه څنډه کې له نورو هیوادونو څخه راغلي شاوخوا ۲۰۰ تنکي ځوانان تر یوه پله لاندې خیمې تړلي چې هر ماښام یو شمیر نوي کډوال هم دغه کمپ ته اضافه کیږي. د نورو کډالو ترڅنګ لسګونه افغانان هم دلته د سړک پر غاړه له کړاوه ډکې شپې سبا کوي چې په یوه خیمه کې دوه کسان ویده کیږي. کډوال نیوز له دغه کمپ څخه لیدنه کړې.
له افغانستان څخه ترکیې او بیا له هغه ځایه اروپايي هیوادونو ته په قاچاقي لارو د افغان کډوالو راتګ یوه نوې خبره نه ده، خو په دې وروستیو کې پر دغو خطرناکو لارو د افغان ځوانانو شمیر ډیر شوی. ګڼ شمیر ځوانان پر دغو لارو خپل ژوند له لاسه ورکوي او د انساني قاچاقچیانو ښکار ګرځي. حتی پر دښتو او غرونو د ځینو د مړي او ژوندي په اړه هیڅ خبر نه وي.
په افغانستان کې د طالبانو له واکمنۍ وروسته ترکیې د افغان کډوالو له یوې بلې څپې سره مخامخه شوه چې له دې سره دغه هیواد له ایران سره پر پوله د کډوالو د مخنیوي لپاره تدابیر سخت کړل او د ناقانونه کډوالو پر وړاندې يي په ګڼو ښارونو کې عملیات پیل کړل. په پایله کې لسګونه زره افغانان د اخراج مرکزونو او لسګونه زره نور بیرته افغانستان ته واستول شول.
په افغانستان کې د طالبانو له واکمنۍ سره سم د تیر کال د اګست په ۱۵مه، د نورو هیوادونو په څیر جرمني او فرانسې هم له کابل څخه په پوځي الوتکو کې د افغانانو د ایستلو لړۍ پیل کړه چې له امله يي لسګونه زره افغانان دغو دوو هیوادونو ته انتقال شول.
د بهر میشتو افغانانو نړیواله شورا (AGDC) مسولین په ترکیه کې د افغان کډوالو د ډله ایزې ایستنې په اړه ژوره اندیښنه څرګندوي او د دغه هیواد له چارواکو غواړي چې د افغان کډوالو نیول او د وضعیت تر سمیدو پورې افغانستان ته د دوې استول ودروي. دا په داسې حال کې ده چې له ترکیې څخه د افغانانو د ایستلو پروسه په بې سارې ډول ډیره شوې.